1. Regimentsabschnitt

 

1. REGIMENTSABSCHNITT

Het eerste Bataillonsabschnitt van het eerste Regimentsabschnitt begint aan de westoever van het kanaal Turnhout–Schoten en loopt via het fort van Schoten tot aan de Miksebeek in Brasschaat. Door de ligging aan de oostflank van het Nordabschnitt bouwde men hier geen grote, betonintensieve bunkers. In plaats daarvan ontstond een reeks kleine manschappenonderkomens, elk voorzien van een observatiegleuf voor directe waarneming.

Via Jean Rijlant kreeg ik toegang tot Duitse stellingskaarten uit het Moskou-archief. Die kaarten tonen niet alleen de Eisenbeton-bunkers, maar ook alle effectief gerealiseerde houten constructies. Dat materiaal maakt duidelijk hoe uitgebreid dit “zwakker uitgebouwde” Regimentsabschnitt in werkelijkheid was. In de eerste linie stonden 36 betonnen en 82 houten manschappenbunkers, een verhouding van 1 op 2. Met andere woorden: tweemaal zoveel houten constructies als betonnen. Dat blijft een onderbelicht aspect van de Stellungsbau, zeker omdat geen enkele houten bunker de tand des tijds heeft doorstaan.

Na de volledige berekening blijkt dat in dit eerste Bataillonsabschnitt verblijfplaatsen voor 2128 manschappen waren voorzien. Het toont hoe systematisch en omvangrijk de Duitse inrichting van het front hier was, ondanks het ogenschijnlijk lichtere karakter van de uitbouw.

Het Fort van Schoten werd door de Duitsers volledig in het Nordabschnitt geïntegreerd. Bij hun terugtrekking in oktober 1914 had het Belgische leger de bewapening onklaar gemaakt, maar de Duitsers slaagden erin een aanzienlijk deel opnieuw operationeel te krijgen. Dat verliep opvallend vlot: enkele van de oorspronkelijke geschutskoepels waren vóór de oorlog al in Duitsland gekocht bij Gruson, een grote wapenproducent. Hierdoor beschikten de Duitsers zonder moeite over de juiste reservestukken.

Voor het vuur op grotere afstand brachten ze opnieuw twee 21 cm-houwitsers van Grusonwerk in stelling, met een dracht van ongeveer 6.900 meter, en de twee dubbelloops 15 cm-kanonnen van Creusot–Vandekerckhove, die tot 8.400 meter reikten. Daarnaast werden de vijf 5,7 cm-snelvuurkanonnen van Grusonwerk eveneens hersteld. Met een bereik tussen 300 en 2.500 meter waren die ideaal voor de directe verdediging van het fort en van de voorliggende zone waar het nieuwe Nordabschnitt werd uitgebouwd.

Omdat het fort geen volwaardig flankement bezat, bouwden de Duitsers zelf twee geschutsbunkers op de flanken van het keelfront. Deze zogeheten Zwischenraumstreichen werden uitgerust met moderne 7,5 cm-kanonnen model 1906, buitgemaakt in andere Antwerpse forten. Het ging om Belgische stukken van Cockerill, gemonteerd op een plaataffuit met volledige afsluiting van de schietopening, zodat vijandelijk vuur de artilleristen niet kon treffen. Het waren betrouwbare en moderne kanonnen, die de Duitsers vaak opnieuw in gebruik namen in door hen zelf gebouwde bunkers. De maximale dracht van deze 7,5 cm-stukken bedroeg ongeveer 6.000 meter.

Deze combinatie van herstelde fortbewapening en nieuw aangebrachte flankverdediging toont hoe zorgvuldig de Duitse genie het oude Belgische fort in hun eigen liniesysteem opnam


ERSTE LINIE


ZUG 14

FORT SCHOOTEN

ZUG 1


ZUG 2


ZUG 3


ZUG 4


ZUG 5


ZUG 6


De totaalberekening toont dat er in totaal 118 bouwwerken in de eerste linie werden aangelegd. Daarvan waren 36 constructies in beton, goed voor verblijfplaats voor 112 manschappen, en 82 constructies in hout, die samen ruimte boden aan 984 manschappen. Gezamenlijk konden deze onderkomens 1.096 soldaten herbergen. Daarmee wordt duidelijk dat het zwaartepunt van de uitbouw niet bij de betonnen werken lag, maar bij de veel talrijkere houten manschappenonderkomens.


ZWEITE LINIE


  • U.1 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
  • U.2 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
  • MG 1 -- Maschinengewehrstand zugleich Unterschlupf für 18 mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann 
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
  • U.3 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Verbandraum in Holz ausgeführt
    • Befehlsunterstand für Kompanieführer in Holz ausgeführt
  • U.4 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
  • U.5 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
    • Verbandraum in Holz ausgeführt
    • Befehlsunterstand für Kompanieführer in Holz ausgeführt
  • U.6 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Bereitschaftsraum in Holz ausgeführt
  • MG 2 -- Maschinengewehrstand zugleich Unterschlupf für 18 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Latrinenstand in Holz ausgeführt
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
    • Bereitschaftsraum in Holz ausgeführt
  • U.7 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 mann
    • Holzunterschlupf für 12 mann
  • U.8 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • holzunterschlupf für 12 mann
    • Bereitschaftsraum in Holz ausgeführt
    • Bereitschaftsraum in Holz ausgeführt
    • Infanterie Kommandostand in Holz ausgeführt
  • MG 3 -- Maschinengewehrstand zugleich Unterschlupf für 18 mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Verbandraum in Holz ausgeführt
  • U.9 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Verbandraum in Holz ausgeführt
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
  • JKS -- Infanterie Kommandostand
  • U.10 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
  • U.11 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
    • Verbandraum in Holz ausgeführt
    • Infanterie Kommandostand in Holz ausgeführt
  • U.12 -- Unterschlupf für 18 mann (sitzend)
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Maschinengewehrstand in Holz ausgeführt
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Nahkampfmitteldepot in Holz ausgeführt
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
    • Holzunterschlupf für 12 Mann
  • MG 4 -- Maschinengewehrstand zugleich Unterschlupf für 18 mann

De telling voor dit deel van het front toont dat er 78 bouwwerken werden aangelegd, waarvan 16 in beton en 62 in hout. De betonnen onderkomens boden plaats aan 288 manschappen, terwijl de houten constructies samen ruimte voorzagen voor 744 manschappen. In totaal konden in de eerste linie dus 1.032 soldaten worden ondergebracht.

De volledige telling over beide linies samen maakt het beeld helder. In het eerste deel van de linie werden 118 bouwwerken aangelegd, waarvan 36 in beton (met plaats voor 112 manschappen) en 82 in hout (goed voor 984 manschappen). Dat leverde een totale capaciteit op van 1.096 soldaten. In de tweede linie kwamen daar nog eens 78 bouwwerken bij: 16 betonnen onderkomens met ruimte voor 288 manschappen en 62 houten constructies die samen 744 manschappen konden huisvesten. Deze tweede linie bood dus onderdak aan 1.032 soldaten.

Gezamenlijk gaat het om 196 bouwwerken en een verblijfs­capaciteit van 2.128 manschappen, waarbij vooral het grote aantal houten onderkomens opvalt. Zij vormden de ruggengraat van de dagelijkse bezetting van de eerste linie, maar zijn vandaag volledig verdwenen.


BATAILLONSABSCHNITT II.

ERSTE LINIE


ZUG 7


ZUG 8


ZUG 9


ZWISCHENWERK DRIJHOEK

  • Panzerdrehturm für eine 7,5cm kanone
  • MG 1 -- Maschinengewehrstand mit scheinwerfer


ZUG 1


ZWISCHENSTELLUNG


ZUG 2


ZUG 3

ZUG 4


ZWISCHENSTELLUNG

ZUG 5



LEGENDE
--> Schwarz und Blau (link) – Gebauter Unterstand / tatsächlich ausgeführter Bau
--> Rot – Bei der Armierung geplanter Unterstand / nicht ausgeführt